Over hoe Descartes nog steeds de grenzen bewaakt en over het holisme als een aardige gedachte maar niet meer dan dat.

 

Toen ik werd opgeleid tot verpleegkundige, werd mij dit geleerd vanuit het perspectief van het holisme. Hiermee werd bedoeld dat een mens een ondeelbaar geheel van allerlei facetten is die op de één of andere manier met elkaar samenhangen. 

Dit werd filosofisch afgezet tegen Descartes ("ik denk, dus ik besta"), die het lichaam beschouwde als een machine, zonder gedachten of wil. Hij legde hiermee het fundament onder het dualisme en de moderne, westerse geneeskunde heeft hierdoor een enorme vlucht kunnen nemen. Doordat alle onderdelen van het lichaam als losstaande onderdelen van de gehele machine kon worden beschouwd, konden artsen zich ook tot in de diepste details in deze onderdelen verdiepen: de medisch specialist. Een cardioloog weet alles van het hart en haar functies; een longarts van de longen; een nefroloog van de nieren en ga zo maar door. Wat in deze ordening verloren gaat, is de samenhang en zeker als je hier minder concrete facetten zoals de geest en de ziel aan koppelt. 

In zekere zin worden wij hier nu al enkele dagen mee geconfronteerd. Na de operatie hebben we nog steeds geen bericht over het verloop en het resultaat. De orthopeed is al een paar dagen onvindbaar. Op de IC probeer ik de intensivist te bevragen, doch die geeft onmiddellijk aan geen idee te hebben over het verloop van de operatie. Haar zorg is de bloeddruk van mijn vader en het stabiliseren hiervan. Wat dan bijzonder is, is de komst van een fysiotherapeut die wil beginnen met mobiliseren: het kan niet anders of deze dame handelt in opdracht en dat zal toch echt van de orthopeed gekomen zijn. Maar ook zij weet niets over het verloop van de operatie.

Nu is dit allemaal geen ramp. Het onder controle krijgen van de bloeddruk is inderdaad de belangrijkste prioriteit en we vertrouwen er maar op dat de fysiotherapeut niet zomaar iets komt doen.

Maar bijzonder blijft het dat de wereld in het ziekenhuis zo streng in vakken is verdeeld, waarbij de ene dokter er niet over peinst om het domein van een andere dokter te betreden. Het lichaam is nog steeds een machine zonder gedachten of wil. Dat datzelfde lichaam toebehoort aan een mens die graag geïnformeerd wenst te worden over hoe het met zijn lichaam gaat ...

Tijdens mijn opleiding liep ik stage op de afdeling nefrologie (nierziekten) van het oude Leidse universiteitsziekenhuis. Het terrein bestond nog uit allerlei paviljoens. 

Enfin, één van de patiënten was een man met een extreem hoge bloeddruk. Hij vertelde mij dat hij erg onder druk stond, het had iets met zijn werk te maken en zijn gezin dreigde hij hierdoor te verliezen. De precieze details zijn mij ontschoten. Ik had hem in een gesprek zover dat hij een afspraak met een maatschappelijk werker zou gaan maken.

Hij was ook één van de mensen die voor het eerst gedotterd zou gaan worden. Dat was een succesvolle ingreep. De bloeddruk bleek spectaculair teruggedrongen. Tijdens het afscheid begon ik nog even over het maatschappelijk werk, maar daar had de man geen oren meer naar: de kwaal was verholpen.

Dit was het moment dat ik besloot dat het algemeen ziekenhuis geen werkomgeving voor mij zou zijn.